Destanlar henüz aklın ve bilimin toplum hayatına tam anlamıyla hâkim olmadığı ilk çağlarda ortaya çıkmış sözlü edebiyat ürünleridir. Milletleri derinden etkileyen tarihî ve sosyal olayları anlatan edebî eserlere destan adı verildiğini biliyoruz. Bu tür edebî eserler deprem, bulaşıcı hastalık, kuraklık, kıtlık, yangın, göçler, savaşlar ve istilâlar gibi önemli olayların etkisiyle tarihin eski çağlarında meydana gelmiştir.

Destanlar üç safhada oluşur:

1. Doğuş Safhası: Bu safhada milletin hayatında iz bırakan önemli tarihî ve sosyal olaylar, bu olaylar içinde yüceltilmiş efsanevî kahramanlar görülür.
2. Yayılma Safhası: Bu safhada, söz konusu olay ve kahramanlıklar, sözlü gelenek yoluyla yayılır. Böylece bölgeden bölgeye ve nesilden nesle geçer.
3. Derleme (yazıya geçirme) Safhası: Bu safhada, sözlü gelenekte yaşayan destanı, güçlü bir şair, bir bütün hâlinde derleyip manzum olarak yazıya geçirir. Çoğu zaman bu destanların kim tarafından derlendiği ve yazıya geçirildiği belli değildir.

Destan Çeşitleri

1. Tabii (Doğal) Destan: Toplumun ortak malı olan ve birtakım olaylar sonucu kendiliğinden en oluşan destanlardır. Örnek: Oğuz Kağan Destanı
2. Yapma (Yapay) Destanlar: Bir şairin, toplumu etkileyen herhangi bir olayı tabiî destanlara benzeterek söylemesi sonucu oluşan destanlardır. Örnek: Üç Şehitler Destanı – Fazıl Hüsnü DAĞLARCA

Destanların Genel Özellikleri

• Anonimdirler.
• Genellikle manzumdurlar. Az olmakla beraber nazım-nesir karışık olan destanlar da vardır. Bazıları, manzum şekilleri unutularak günümüze nesir hâlinde ulaşmıştır.
• Olağan ve olağanüstü olaylar iç içedir.
• Destan kahramanları olağanüstü özelliklere sahiptir.
• Destanlar, tarihî ve sosyal olaylardan doğarlar. Bu eserlerde genellikle, yiğitlik, aşk, dostluk, ölüm ve yurt sevgisi gibi temalar işlenir.
• Bir edebiyat türü olan destan, zamanla asıl anlamını yitirmiş, âşık edebiyatında savaşları, ünlü kişileri, gülünç olayları anlatan eserlere de destan denilmiştir.

Türk destanları, İslamiyet’ten önceki destanlar ve İslamiyet’ten sonraki destanlar olmak üzere ikiye ayrılır.

İSLAMİYETTEN ÖNCEKİ TÜRK DESTANLARI

• Altaylara Ait Destanlar
  
  Yaratılış Destanı

• Sakalara Ait Destanlar
  
  Alp Er Tunga Destanı
  
  Şu Destanı

• Hunlara Ait Destanlar
  
  Oğuz Kağan Destanı
  
  Attila Destanı

• Göktürklere Ait Destanlar
  
  Ergenekon Destanı
  
  Bozkurt Destanı

• Uygurlara Ait Destanlar
  
  Göç Destanı

İSLAMİYETTEN SONRAKİ TÜRK DESTANLARI

• Karahanlı Dönemi – Satuk Buğra Han Destanı
  
  
• Kazak-Kırgız Dönemi – Manas Destanı
  
  
• Moğol Dönemi – Cengiz Han Destanı (Cengiz-Name)
  
  
• Tatar-Kırım Dönemi – Timur Destanı
  
  
• Tatar-Kırım Dönemi – Edige Destanı
  
  
• Beylikler Dönemi – Danişmend Gazi Destanı (Danişmend-Name)
  
  
• Selçuklular Dönemi – Battal Gazi Destanı (Battal-Name)
  
  
• Osmanlılar Dönemi – Köroğlu Destanı

• Türk Destanlarında Motifler (Totemler)
  
  
• Dünya Destanları Ders Notları
  
  - İlyada Destanı
  
  - Odysseia Destanı
  
  - Şehname
  
  - Gılgamış Destanı
  
  - Ramayana Destanı
  
  - Virjil
  
  - Kalevela Destanı