EK-KÖK SÖZCÜK YAPISI

Ek Kök Sözcükte Yapı Test 1             Online Çöz

Ek Kök Sözcükte Yapı Test 2             Online Çöz

Ek Kök Sözcükte Yapı Test 3             Online Çöz

Ek Kök Sözcükte Yapı Test 5             Online Çöz

Ek Kök Sözcükte Yapı Test 6             Online Çöz

SÖZCÜK  VE  EKLER

 

KÖK : Türkçemizde bir sözcüğün anlamlı en küçük parçasına kök denir.

Sözcük kökleri tür yönünden ikiye ayrılır :

• Ad kökleri               Eylem(fiil) kökleri

 

AD KÖKLERİ

 

kalem  -  lik

 kök

 

çiçek  -  çi

 kök

                           Bu sözcüklerde kök olan sözcükler  ad kökleridir.

tuz  -  suz

kök

 

taş  -  lı

kök

dur  -  ak

kök

sev  -  gi

kök

                        Bu sözcüklerde  kök olan sözcükler eylem (fiil) kökleridir.

say  -  gı

kök

bil  -  im

kök

     Ad  kökleri                                                  Eylem kökleri

     masamak   olmaz.                                        gelmek   olur.

     deftermek  olmaz.                                        koşmak  olur.

     tuzmak   olmaz.                                           gülmek   olur.

 

• Aşağıdaki kök sözcüklerin ad kökü mü yoksa eylem kökü mü olduklarını yazınız.

 

gez >> ………………        şeker >> …………………..         uyku >> ………………….

 

kitap>> …………….         oku >> …………………..        gör >> ………………..

 

kış >> ………………..        ör >> ……………………….         kömür >> ………… 

 

 

EKLER  

Ekler görevleri bakımından iki grupta incelenir.

• Çekim ekleri
• Yapım ekleri

 

ÇEKİM  EKLERİ : Sonuna eklendiği sözcüğün anlamını değiştirmeyen, eklendiği sözcüğü cümle içinde biçimlendiren eklerdir.

 

Başlıca Çekim Ekleri :

• Adın durum ekleri : -e ,  -i  ,  -de  ,  -den
• Çoğul ekleri: -ler  ,  -lar
• İyelik ekleri : -im ,  -in  ,  -i  ,  -imiz  ,  -iniz  ,  -leri  (İyelik, sahiplik anlamındadır.)
• Tamlama ekleri: -in ,  -i
• Eylemlere gelen zaman ve kişi ekleri

 

ÖRNEKLER :

kitapları  >>  kitap  - lar  

                     kök     çekim eki (çoğul eki)

evde >>  ev    -     de

              kök         çekim eki (adın  -de  durumu)

bizim >>   biz    -    im

                kök        çekim eki ( iyelik eki)

evin >>  ev    -    in 

             kök        çekim eki (tamlama eki)

çağırdım >>  çağır    -       dı        -      m

                    kök         çekim eki       çekim eki

                                 (zaman eki)     (kişi eki)

• Aşağıdaki sözcüklerde kök ve çekim eklerini örneklerdeki gibi gösteriniz.

 

masalar >> ……………………     eve >> ……………………………….

benim >> ……………………..   kalemin >>…………………………….

sildik >> …………………………..  yazıyorum >>………………………………

YAPIM  EKLERİ : Sözcüğün sonuna eklenerek yeni anlamda sözcükler türeten eklere yapım ekleri denir.

  - li  ,  - lik   ,    - ci    ,     - siz    ,   - gi    ,   - gin     ,   - daş    ,   - men   ,    - ma    ,  - i

     başlıca  yapım  ekleridir.

 

ÖRNEKLER :

çiçek   -    lik          >>>  çiçeklik

 kök        yapım eki          türemiş kelime

bakır     -      cı       >>>   bakırcı

 kök         yapım eki          türemiş kelime

gez      -        i          >>>  gezi

kök         yapım eki           türemiş kelime

vatan      -      daş       >>>    vatandaş

 kök           yapım eki             türemiş kelime 

 

• Aşağıdaki kök sözcüklere yapım ekleri getirerek yeni sözcükler oluşturunuz, örneklerdeki gibi gösteriniz.

 

demir   

taş

sev

kapı

yurt

öğret

yaz

 

YAPILARINA  GÖRE  SÖZCÜKLER

      Basit  ( kök ) Sözcükler                   Türemiş  Sözcükler                         Birleşik  Sözcükler

1.) BASİT (KÖK) SÖZCÜKLER : Yapım eki almamış, başka bir sözcükle birleşmemiş, anlamlı olarak daha küçük parçalara ayrılamayan szöcüklere basit (kök) sözcükler denir.

Örnekler : Sandalye,  karpuz,  pasta,  ağaç  … basit sözcüklerdir.

 Basit sözcüklere çekim ekleri geldiğinde yapısı değişmez. Sandalyede,  karpuzu,  pastayı, ağaçtan  yine basit sözcüklerdir.

2.) TÜREMİŞ SÖZCÜKLER : Basit sözcüklere yapım eklerinin gelmesiyle oluşan yeni anlamdaki sözcüklere türemiş sözcükler denir. Türemiş sözcükler aynı zamanda gövdedir.

Örnekler : Ağrısız,  sepetçi,  meslektaş,   görgü,  kuraklık,  bilgin … türemiş sözcüklerdir.

   Türemiş sözcüklerle kök sözcükler arasında mutlaka anlam ilişkisi bulunmalıdır.

    Bal   ile   balık  sözcüklerini inceleyelim;

    Bal : Arının yaptığı tatlı madde.

    Balık : Suda yaşayan omurgalı hayvanların genel adı.

     Bal  ile  balık  sözcükleri arasında hiçbir anlam ilişkisi yoktur. Bu nedenle balık sözcüğü türemiş sözcük değildir. Balık sözcüğü basit (kök) sözcüktür.

 

3.) Birleşik Sözcükler : Birden çok sözcüğün birleşip kaynaşarak meydana getirdiği yeni anlamdaki sözcüklere birleşik sözcükler denir.

Örnekler : başkent,  samanyolu,  ayçiçeği,  Kırşehir,  başöğretmen … birleşik sözcüklerdir.

 

• Aşağıdaki sözcükleri birleştirerek birleşik sözcükler oluşturunuz.

 

biçer                             şehir            >>>>>>>>> biçerdöver

  baş                               sever           >>>>>>>>> …………………………………….

     vatan                            boynuzu       >>>>>>>>> ……………………………………

     kara                              sayar           >>>>>>>>> ……………………………………

     gül                               döver           >>>>>>>>> ……………………………………

     keçi                              yolu             >>>>>>>>> ……………………………………

     bilgi                              sinek           >>>>>>>>> ……………………………………

     Eski                               yiğit            >>>>>>>>> ……………………………………

     sivri                              kurusu         >>>>>>>>> ……………………………………

     baba                             dolu             >>>>>>>>> ……………………………………

     Ana                              öğretmen      >>>>>>>>> …………………………………

SÖZCÜKLERİN  ÇÖZÜMLENMESİ

 

sevgisiz            sev  -   gi  -    siz 

                        kök (eylem kökü – sevmek)             yapım eki                 yapım eki

  demirciler           demir   -    ci   -   ler

                               kök ( ad kökü)                    yapım eki                 çekim eki

• Örneklerden yararlanarak aşağıdaki sözcükleri çözümleyiniz.

 

 

susuzluk                                                               kırgınlık

 

öğrenciler                                                            kömürlükte

 

simitçiyi                                                              kırgınmış

 

örgüleri                                                              vatandaşa

E T K İ N L İ K

• Aşağıdaki sözcüklerin yapılarına göre ne tür sözcükler olduklarını işaretleyiniz.

 

Sözcükler	Basit Sözcükler	Türemiş Sözcükler	Birleşik Sözcükler
demiryolu
seçim
toprak
samanyolu
zeybek
meşelik
etkili
asker
güvensiz
Karagöz
vatandaş
vücut
alyuvar
zaman
yürüyüş
akıllı
Anadolu
görgü
balık
kütüphane

 

• Aşağıdaki sözcükleri örneklerdeki gibi çözümleyiniz.

 

Sözcük	Kök	Yapım eki	Yapım eki	Çekim eki	Yapısı
tuzlukçular	tuz	luk	çu	lar	türemiş
kalemim
çiçekçiler
sözlükten
görgüsüz
sevgiler
oduncu
Türkçemiz
çiçekçilik
sevinçliyim
insanlık
huysuzsun

 

SÖZCÜKTE   YAPI

• Aşağıdaki tümcelerde bulunan altı çizili sözcüklerin yapılarına göre türlerini yazınız.

 

Örnek : Çanakale’de  güzel  bir  fidanlık  kurulmuş.

              birleşik       basit        türemiş

1.) Bisikletli  çocuk  yolun  karşısında  duruyordu.

 

2.) Atatürk,  Türk  ulusunun  çalışkan  olduğunu  söylemiştir.

3.) Türkçe – İngilizce  sözlük  ve  bir  defter  gerekliydi.

4.) Zavallıcık,  kimsesiz  ve  bakımsız  kalıvermişti.

5.) Yosunlu  taşı  kaldırınca  kurbağa  yavrularını  gördü.

6.) Günsu,  babasına  yardımcı  olmak  için  bahçeye  indi.

7.) Annesi  ona  babaannesinden  kalan  yüzüğü  hediye  etti.

8.) Küçük  balık  yüzgeçlerini  hareket  ettirdi.

9.) Ulusal  bayramlarda  Anıtkabir’i  ziyaret  ediyoruz.

10.) Masanın  çekmecesi  kilitli  kaldığı  için  alamamış. 

• Aşağıdaki sözcüklere getirilen yapım eklerinin altını çiziniz. Sözcüklerin kökünü ve türünü yazınız.

 

Örnek :  gezgin :  gez ( eylem kökü )                               sulu : su ( ad kökü )

• yolcu : …………………………… yüzgeç : ……………………………
• üzgün : ……………………………… Türkçe : ……………………………
• yapı : …………………………….. insancıl : ………………………
• öğrenci :…                          …… yurttaş :…………………………
• bilgin :…………………………… yakınlık :………………………………
  
  
• Aşağıdaki türemiş sözcüklere birden fazla yapım eki getirilmiştir. Yapım eklerini ve sözcük köklerini ayrı ayrı gösteriniz.

 

Örnek : yolculuk >>>  yol    -     cu     -     luk

                                 kök       yapım       yapım

                                               eki           eki

• bilgiçlik >>> ………………………………………………………………………………………
• bakımsız >>> ………………………………………………………………………………………
• düşüncesiz >>> ……………………………………………………………………………………

          döşemelik >>> ……………………………………………………………………………………

• üretici >>> …………………………………………………………………………………………
• açılış >>> ……………………………………………………………………………………………
• uzatma >>> …………………………………………………………………………………………

SÖZCÜKLER  TÜRETELİM

• Aşağıdaki yapım eklerini kullanarak yeni sözcükler türetiniz. Türettiğiniz sözcükleri tümcede kullanınız.

 

Örnek :  ……..  -  lı  >>  yaşlı   >>> Yaşlı gözlerle bizi uğurladılar.

 

• …………… - ci >> ………………… >>>………………………………………………………………………………………
  
  
• ………… - gi >> ………………… >>>………………………………………………………………………………………

 

• …………… - li >> ………………… >>>……………………………………………………………………………………….

 

• …………… - geç >> ……………… >>>………………………………………………………………………………………

 

• …………… - daş >> ……………… >>>………………………………………………………………………………………

 

• …………… - ce >> ………………. >>>……………………………………………………………………………………….

 

• …………… - kin >> ……………… >>>……………………………………………………………………………………….

 

• …………… - i >> ………………… >>>………………………………………………………………………………………..

 

• …………… - cik >> ………………… >>>…………………………………………………………………………………….

 

• …………… - cağız >> ………………… >>>………………………………………………………………………………….

 

 

• Aşağıdaki sözcüklerden yeni sözcükler türetiniz, tümcede kullanınız.

 

Örnek : söz + …… >>  sözlü  >>> Öğretmenimiz bugün sözlü sınav yapacakmış.

 

• ver + ……… >> ………………… >>> ………………………………………………………………………………………

 

• bil + ……… >> …………………… >>>………………………………………………………………………………………

 

• utan + ……… >> …………………… >>>……………………………………………………………………………………

 

• mavi + …….. >> …………………… >>>……………………………………………………………………………………

 

• seç + ……… >> ………………… >>>………………………………………………………………………………………..

 

• olanak + ……. >> ………………… >>> …………………………………………………………………………………….

 

• yap + ….. >> ………………… >>>…………………………………………………………………………………………..

 

• adam + ……… >> …………………. >>>…………………………………………………………………………………….

 

• güzel + ……. >> …………………… >>>…………………………………………………………………………………….

 

• yaz + …….. >> …………………… >>>………………………………………………………………………………………

 

 

 

SÖZCÜKLERİ   BİRLEŞTİRELİM

• Aşağıdaki sözcüklerin yanlarına uygun sözcükler getirerek birleşik sözcükler oluşturunuz. Oluşturduğunuz sözcükleri birer tümcede kullanınız.

 

Örnek : …………kanlı  >>  delikanlı  >> Delikanlılar el ele tutuşup halaya başladılar.

 

• …ertesi >> ………………………… >> ………………………………………………………………………………………..

 

• kara…. >> ………………………… >>………………………………………………………………………………………….

 

• …eli >> ……………………… >>…………………………………………………………………………………………………

 

• …etmek >> …………………… >>……………………………………………………………………………………………..

 

• …hane >> ……………………… >>…………………………………………………………………………………………….

 

• bilgi… >> ……………………… >>………………………………………………………………………………………………

 

• posta… >> ……………………… >>……………………………………………………………………………………………

 

• …deniz >> ……………………… >>……………………………………………………………………………………………

 

• kırk… >> ………………………… >>……………………………………………………………………………………………

 

• …bakan >> …………………… >>………………………………………………………………………………………………

 

 

• Aşağıdaki sözcükleri birleştirerek birleşik sözcükler oluşturunuz.

 

 

1. grup	2. grup	Birleşik sözcükler
bir	çekim
kuş	etmek
soya	kes
emir	çok
çek	fatma
ders	yat
ateş	burnu
akşam	başı
usta	hane
kara	üstü

 

---

Yorumlar - Yorum Yaz

---