MİTOZ BÖLÜNME 

Mitoz bölünme hem bir hücreli hem de çok hücreli canlılarda görülen bir bölünme şeklidir. Mitoz bölünme sonucunda ana hücre ile aynı kalıtım maddesine sahip iki yeni hücre oluşur. Oluşan yavru hücreler tıpatıp ana hücreye benzer.

Mitoz Bölünme Nedir?
Bütün canlılarda 2n kromozomlu vücut hücrelerinde görülen ve bir hücreden iki hücre oluşturan bölünme şekline mitoz bölünme denir.
Mitoz Bölünmenin Özellikleri

» Mitoz Bölünme bütün hücrelerde görülür. (Haploid ve diploid kromozomlu)
» Zigotun oluşumundan başlayarak yaşam boyu devam eder.
» Çekirdek ve sitoplazma bir kez bölünür.
» 2n kromozomlu bir hücreden 2n kromozomlu iki hücre oluşur.
» Bölünme sonucu oluşan iki hücre aynı kalıtsal bilgiye (DNA’ya) yani kromozom yapısına sahiptir ve birbirinin tıpa tıp aynısıdır.
» Bölünme sonucu oluşan hücrelerin kromozom sayısı değişmez.
» Sinapsis, Tetrat oluşumu ve krossing-over görülmez.
» Tek hücrelilerde çoğalmayı, çok hücrelilerde büyümeyi, gelişmeyi, yıpranan dokuların onarılmasını ve ölen hücrelerin yerine yenilerinin yapılmasını sağlar.
» Mitoz bölünme başlamadan önce hücre bölünmeye hazırlık dönemi (interfaz) geçirir.
» Çekirdek bölünmesi (karyokinez) ve sitoplazma bölünmesi (sitokinez) olarak iki aşamada gerçekleşir.
» Tür içinde çeşitlilik oluşturmadan (kalıtsal özellikleri değiştirmeden) türün devamını sağlar.

MİTOZ BÖLÜNME Evreleri

Mitoz bölünme birbirini takip eden evrelerden oluşur. Bu evreler sırasında çekirdeğin ve sitoplazmanın bölünmesiyle iki yavru hücre oluşur. Bölünme öncesinde hücrenin çekirdeğinde bulunan kalıtım maddesinin birer kopyası yapılır. Bu kalıtım maddesi bölünmenin erken evrelerinde kısalıp kalınlaşarak kromozom adı verilen yapılara dönüşür.
Mitoz bölünmenin safhaları aşağıdaki animasyonda sırasıyla gösterilmiştir. İleri butonuna basarak evrelerin animasyonlarını görebilirsiniz. Animasyonun altında mitoz evreleri açıklanmıştır.

1.EVRE (Profaz) : Mitozun ilk evresidir. Bu evrede kromotin iplikler sarmal biçiminde kıvrılarak kısalıp kalınlaşır ve kromozomlara dönüşür. Her kromozom Kardeş kromatit denilen birbirinin aynı iki iplikçikten oluşur. Kromozomlardaki kromatitler, sentriollerinden iğ ipliklerine tutunur. Eşlenen sentrioller, birbirinde ayrılıp kutuplara çekilirken aralarında iğ iplikler oluşmaya başlar. Ayrıca bu evrede, çekirdek zarı ve çekirdekçik kaybolur.
2.EVRE (Metafaz) : Eşlenmiş (2 kromatitli) kromozomlar, hücrenin merkezine doğru ilerler. Hücrenin orta düzleminde bir sıra halinde dizilir.
3.EVRE (Anafaz) : Ekvator düzlemine dizilen kromozomların kromatitleri birbirinden ayrılır. Her bir iğ ipliklerinin yardımıyla hücrenin bir kutbuna doğru çekilir. Sitoplazma bölünmeye başlar.
4.EVRE (Telofaz) : Kutuplara çekilmiş olan kromozomlar tekrar ipliksi bir yapıya dönüşerek uzar ve profaz safhasının başında olduğu gibi belirsizleşir. İğ iplikleri kaybolur. Çekirdekçik yeniden belirir ve çekirdek zarı oluşur.

SİTOPLAZMA BÖLÜNMESİ (SİTOKİNEZ)

Çekirdek bölünmesini sitoplazma bölünmesi izler.
Hayvan hücresinde sitoplazma, dıştan içe doğru boğumlanarak bölünür.
Bitki hücresinde; hücre çeperi olduğundan boğumlanma olmaz. Hücre ortasından başlayan kenarlara doğru uzayan ve orta lamel denilen zar sitoplazmayı ikiye böler. Aşağıdaki resimde inceleyiniz.

Mitoz bölünmenin sonunda eşlenen kromozomlar, oluşan iki hücreye eşit olarak paylaştırılır. Böylece oluşan iki hücre ana hücreyle aynı kromozom yapısına ve sayısına sahip olur.

Kromozomların şekli, büyüklüğü ve sayısı her canlı türü için sabittir. Kromozom sayısı canlının ilkel, gelişmiş, küçük veya büyük oluşuna bağlı değildir. Ayrıca farklı türlerde kromozom sayısı aynı sayıda olabilir. Örneğin insanda ve moli balığında 23 çift, güvercinde ve soğanda 8 çift, eğrelti otunda 510 çift kromozom vardır. Vücut hücrelerinde, bir takımı anadan, bir takımı babadan gelen iki takım kromozom bulunur. Kromozom takımlarının ikisini de taşıyan hücrelere diploit hücre denir ve 2n ile gösterilir. 2n kromozomun n tanesi anneden, n tanesi babadan gelir. Sinir, karaciğer, deri ve saç gibi tüm vücut hücreleri diploitdir. Eşey hücrelerinde (yumurta ve sperm) ise vücuttaki kromozom takımının yarısı bulunur. Böyle hücrelere haploit hücre denir ve n ile gösterilir.

Örneğin sizin vücut hücrenizdeki kromozom sayısı 2n = 46’dır. Bu durumda eşey hücrelerinizdeki kromozom sayısı n = 23’ dür. 46 kromozomunuzun n = 23’ü annenizden, n = 23’ü babanızdan eşey (üreme) hücreleri ile gelir. Annenin n kromozomlu yumurta hücresi ile babanın n kromozomlu sperm hücresi döllenme ile birleşip 2n kromozomlu zigotu; zigot da gelişim evrelerinden sonra sizi oluşturur. Böylelikle insana özgü kromozom sayısı sabit kalır.

Eşey hücreleri : n kromozomludur
Vücut hücreleri : 2n kromozomludur
Zigot : 2n kromozomludur.

Sonuç olarak mitoz bölünme sonunda her bakımdan birbirinin aynı olan iki hücre oluşur. 2n kromozomlu hücreden mitoz bölünme sonucunda oluşan hücreler de 2n kromozomludur. Ayrıca mitoz bölünme bütün vücut hücrelerinde görülür.

Mitoz Bölünmenin Önemi

Mitoz bölünme bir hücreli canlılarda üremeyi sağlar.
Çok hücreli canlılarda ise organizmanın büyümesini, yıpranan dokuların onarılmasını ve yenilenmesini sağlar.
Mitoz bölünme sonucu oluşan yavru hücrelerin kromozon sayıları aynı kalır.
Kalıtsal devamlılığı sağlar.
Yararlı kalıtsal özelliklerin günümüze kadar gelmesini sağlar.

MİTOZ BÖLÜNME İLE İLGİLİ ÖRNEK SORULAR
Mitoz bölünme hangi hücrelerde görülür?Bütün hücrelerde görülür.
Mitoz bölünme sonunda kromozom sayısında değişme olur mu?Mitoz bölünme sonunda oluşan hücrelerin kromozom sayısı ve yapısı DEĞİŞMEZ. Kromozom sayısı ve yapısı ana hücre ile aynıdır.
Mitoz bölünmede kromozom sayısının değişmemesini sağlayan nedir?Kromatin iplik (DNA) kendini kopyalar. Bu olaya "Duplikasyon veya Replikasyon" denir. Bölünme sonucunda iki hücreye de aynı sayıda kromozom gider.Mitoz bölünme sonucunda kaç tane yeni hücre oluşur?Mitoz bölünme sonucunda kromozom sayıları aynı iki yeni hücre oluşur.
Mitoz bölünme sonucunda oluşan hücrelerin yapısı nasıldır?

Oluşan hücrelerin yapısı, ana hücrenin tıpa tıp aynısıdır.
Kalıtsal bilgilerde değişme meydana gelmez.
Örnek: Karaciğer hücresi mitoz bölünme geçirdiğinde iki yeni karaciğer hücresi oluşur.

Mitoz bölünme sonucunda oluşan hücrelerin genetik yapısı ana hücreye benzemiyor ise bu ne anlama gelir?Bu hücrenin mutasyona uğradığını gösterir.
Mitoz bölünmenin tek hücreli canlılar için önemi nedir?Tek hücreli canlılar (Amip, Paramesium, Öglena) için mitoz bölünme olayı üremedir.
Mitoz bölünmenin çok hücreli canlılar için önemi nedir?

Canlının büyüyüp gelişmesi
Yıpranan dokuların onarılması
Ölen hücrelerin yerine yenisinin yapılması mitoz bölünme ile olur.
Örnek 1: Kertenkelenin kuyruğu koptuğunda bir süre sonra tekrardan oluşmaya başlar. Bunun sebebi kuyruktaki hücrelerin mitoz bölünme geçirerek yeniden kuyruk hücresi yapmasıdır.

Örnek 2: Anne karnındaki zigot milyonlarca defa mitoz bölünme geçirerek bir bebeğin oluşumunu sağlar.

Mitoz bölünme kaç kısımdan meydan meydana gelir?1) Çekirdek bölünmesi (Karyokinez)
2) Sitoplazma bölünmesi (Sitokinez)
X canlısının sperm hücresinde 15 kromozom vardır. Bu canlının deri hücresinde bulunan kromozom sayısı kaçtır?Sperm » Haploit » n = 15
Deri » Diploit » 2n = 30 olmalıdır.
Y canlısının somatik hücrelerinde bulunan kromozom sayısı 56 dır. Bu canlının mitoz bölünmesinde kaç tane kardeş kromatid gözlenir?Somatik hücre » Vücut hücresi » Diploit » 2n=56
Kardeş kromatid sayısı = 56 x 2
Kardeş kromatid sayısı = 112
Bir canlının yumurta hücresinde bulunan kromozom sayısı 24 dür. Bu canlının somatik hücrelerinde bulunan kromozom sayısı kaçtır?Yumurta hücresi » Haploit » n=24
Somatik hücre » Vücut hücresi » Diploit » 2n=48