Ø  Ermeniler XIX. yy ortalarına kadar Osmanlı hakimiyetinde barış içinde yaşamışlar, devlete olan bağlılıklarından dolayı kendilerine "millet—i sadıka" denilmiştir.

Ø  Fransız ihtilalinin etkisi ve Avrupalı devletlerin kışkırtmaları sonucu XIX. yy'ın sonlarına doğru Ermeniler bağımsız olma fikrine sahip olmuşlardır.Ø  Ermeni meselesi ilk kez Berlin Antlaşması'nda (1878) günde­me gelmiştir. Bu antlaşmada Osmanlı Devleti'nden Doğu Anadolu'da Ermeniler lehine ıslahatlar yapması istenmiştir.

Ø  Sultan II. Abdülhamit Ermenilerin bağımsız olmalarını sağla­yacak olan bu ıslahatları uygulamamıştır.

Ø  Ruslar I. Dünya Savaşı'nda Kafkas cephesinde Ermenileri kendi çıkarları doğrultusunda kullanarak bölgedeki Türkleri katlettirdiler.

Ø  Ermenilerin doğuda sivil halka ve Türk ordusuna yönelik sal­dırıları üzerine İttihat—Terakki Hükümeti "Tehcir Kanunu"nu (1915) çıkararak katliamlara karışan Ermenileri Suriye ve Lübnan'a gönderdi.

Ø  Rusya, 3 Mart 1918'de imzaladığı Brest Litovvsk antlaşması ile Kars, Ardahan ve Batum'u Osmanlı Devleti'ne bırakmıştı.

Ø  Fakat daha sonra Kars ve çevresini Ermeniler, Ardahan ve Batum'u Gürcüler işgal etti.

Ø  TBMM, Osmanlı Devleti'nden kalan ve başında Kazım Karabekir Paşa'nın bulunduğu orduya hareket emri verdi.

Ø  TBMM, Ermeni meselesini çözmek için Kâzım Karabekir Paşa'yı Doğu cephesi komutanlığına tayin etti.

Ø  24 Eylül 1920'de taarruza geçen Türk ordusu Ermenileri ye­nilgiye uğrattı.

Ø  30 Ekim 1920'de Kars zaferi kazanıldı.

+TBMM ile Ermenistan arasında yapıldı.

1.  Aras Nehri—Çıldır Gölü hattı sınır olacak

2.  Kars, Sarıkamış ve Iğdır TBMM'ye verilecek

3.  Ermenistan Sevr'i tanımayacak, Misak-ı Milli'yi tanıyacak

Ø  TBMM'ye bağlı düzenli ordunun ilk başarısıdır.

Ø  TBMM'yi ve Misak-ı Milli'yi ilk tanıyan devlet Ermenistan’dır.

Ø  Ermeni meselesi sona erdi.

Ø  TBMM ile Gürcistan arasında yapıldı.

Ø  Artvin ve Batum çevresi TBMM'ye bırakıldı.

Ø  Bu antlaşmalardan kısa bir süre sonra Ermenistan ve Gür­cistan Sovyet Rusya'nın egemenliğine girdi.

Ø  Bu antlaşmaların yerine daha sonra Moskova ve Kars ant­laşmaları imzalandı.

Ø  Mondros Mütakeresi'nden sonra Adana, Antep, Maraş ve Urfa önce İngilizlerin işgaline uğramış, Paris Konferansından sonra Fransızlara devredilmiştir.

Ø  İngilizler bölge halkına yönelik baskılar yapmadıkları için cid­di bir direnişle karşılaşmadılar.

Ø  Fransızlar bölgeyi Ermenilerle birlikte işgal ederek ağır bas­kılar yaptılar ve sivil halka yönelik katliamlar gerçekleştirdiler. Bu durum halkın tepkisine neden oldu.

Ø  Sivas Kongresi'nde bölgeye komutanlar tayin edildi. Bölgede bütün halkın katıldığı bir Kuvay-ı Milliye hareketi başladı.

Ø  Uzun mücadelelerden sonra;

Ø  11 Şubat 1920'de Maraş, 10 Nisan 1920'de Urfa, 8 Şubat 1921'de Antep kurtarıldı.

Ø  Fransızlar Sakarya Savaşı'ndan sonra imzalanan Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921) ile Anadolu'yu terkettiler.

Ø  TBMM tarafından Maraş'a "Kahraman", Antep'e "Gazi", Urfa'ya "Şanlı" unvanları verildi.

Ø  Birinci Dünya savaşı sırasında İtalya'ya gizli anlaşmayla İz­mir verilmişti.

Ø  Paris Konferansı'nda (18 Ocak 1919) İngilizler Akdeniz'de güçlü bir İtalya istemedikleri için İzmir'in Yunanlılara verilme­sini sağladılar. Bu olay anlaşmazlığa neden oldu.

Ø  İtalyanlar Muğla, Antalya ve çevresini işgal ettiler.

Ø  İtalyanlarla TBMM arasında ciddi bir savaş olmadı. Çünkü İtalyanların hem İngilizlerle arasının açılması hem de bu dö­nemde İtalya'da iç karışıklık olması savaş ihtimalini azalttı.

Ø  İtalyanlar II. İnönü savaşından sonra Anadolu'dan çekilmeye başladılar (5 Temmuz 1921) Sakarya savaşından sonra ta­mamen çekildiler.

Ø  15 Mayıs 1919'da İzmir'in Yunanlılar tarafından işgal edildi.

Ø  İtilaf devletleri Sevr Antlaşması'nı kabul ettirmek için Yunan­lıların tekrar taarruz etmelerini sağladılar.

Ø  22 Haziran 1920'den itibaren Yunanlılar Batı Anadolu'daki bazı yerlerle birlikte Doğu Trakya'yı da işgal ettiler.

Ø  Boğazların işgal altında olması nedeniyle Anadolu'dan Doğu Trakya'ya yardım gönderilemedi.

Ø  Bölgedeki Türkler Trakya-Paşaeli Cemiyeti'nin öncülüğünde kendi imkanlarıyla mücadele ettiler.

Ø  Doğu Trakya, Mudanya Ateşkesi'nden (11 Ekim 1922) sonra savaş yapılmadan kurtarıldı.

Ø  Batı cephesi, Kurtuluş Savaşının en uzun süren ve en şiddet­li savaşların yapıldığı cephesidir. Sebebi;

Ø  Yunan işgalinin diğerlerine göre daha kanlı olması

Ø  Yunan işgalinin kalıcı nitelik taşıması

Ø  15 Mayıs 1919'da İzmir'i Yunanlıların işgali üzerine açılmıştır.

Ø  Kuvay-i Milliye birlikleri ilk kez ortaya çıktı. (Ayvalık'ta).

Ø  Yunanlıların 22 Haziran 1920'de saldırıya geçerek Balıkesir, Bursa, Uşak ve D. Trakya'yı işgal etmeleri üzerine Ali Fuat Paşa TBMM'den izinsiz olarak Yunanlılara karşı Gediz'de ta­arruza geçti. Ancak birliklerimiz yenilgiye uğradı.

-   Bu durum düzenli ordunun gerekliliğini ortaya çıkardı.

-   Ali Fuat Paşa görevden alınarak Moskova büyükelçiliğine gönderildi.

-   Batı cephesi ikiye ayrıldı. Asıl Batı cephesine İsmet Bey, Ba­tı cephesinin güney kısmına Refet (Bele) Paşa tayin edildi.

+ Kuvay-ı Milliye birliklerinin halktan zorla para ve yardım top­lamaları

+ Yunan ilerleyişini durduramamaları

+ Kuvay-ı Milliye komutanlarının merkezi otoriteden uzak, baş­larına buyruk hareket etmeleri

+  Bölgesel kurtuluşu hedef almaları

1.  Yunanlıların Çerkez Ethem ayaklanması sonucu milli kuvvet­lerin birbirleriyle mücadelelerinden yararlanmak istemesi

2.  Türk ordusunun güçlenmesini engelleme düşüncesi

3.  Sevr Antlaşması'nı Türk milletine zorla kabul ettirmek iste­meleri

ü  Savaşı Türk ordusu kazandı

ü  TBMM'nin kurduğu düzenli ordunun ilk başarısıdır.

ü  TBMM'nin otoritesi ve halkın TBMM'ye olan güveni arttı.

ü  İtilaf devletleri TBMM'yi Londra Konferansı'na çağırdılar.

ü  Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması imzalandı.

ü  Afganistan ile Ankara Dostluk Antlaşması imzalandı.

ü  İsmet Bey generalliğe terfi etti.

ü  TBMM, kazandığı güçle, Teşkilat-ı Esasiye'yi hazırladı.

ü  Çerkez Ethem isyanı bastırıldı.

ü  Düzenli orduya geçiş hızlandı.

İngiltere -   İtalya          -     İstanbul Hükümeti

Fransa - Yunanistan    -     TBMM

(Toplanmasında Etkili Olan Devletler: Fransa-ltalya

TBMM temsilcisi                                  : Bekir Sami Bey

İstanbul Hükümeti Temsilcisi                 : Tevfik Paşa

Konferanstaki Türk Tezi                      : Misak-ı Milli

İtilaf Devletlerinin Tezi                         : Sevr Antlaşması

·         TBMM'nin doğuda Ermenileri yenilgiye uğratması  

·         Güneyde Fransızlara karşı başarı kazanılması

·         İnönü Savaşı'nda Yunanlıların yenilmesi

·         TBMM'nin Sovyet Rusya ile yakınlaşması

·         Yunan kuvvetlerinin yeniden toparlanması için zaman kazan­dırmak

·         Barış yolu ile Sevr antlaşması'nın şartlarını yumuşatarak ka­bul ettirmek

·         TBMM konferansa katılmazsa Türklerin barışa karşı oldukla­rı şeklinde propaganda yapmak

·         Konferansa TBMM ile birlikte İstanbul hükümetini de çağıra­rak ikilik çıkarmak

·         TBMM'nin barış taraftarı olduğunu göstermek.

·         Mısak-ı Milli'yi dünyaya duyurmak

·         Londra Konferansında İstanbul Hükümeti temsilcisi Tevfik " Paşa "Sözü Türk milletinin yegane temsilcisi olan TBMM heyetine bırakıyorum" demiş, böylece itilaf devletlerinin iste­dikleri ikilik önlenmiştir.

·         İtilaf devletleri TBMM'yi resmen tanıdılar.

·         TBMM ilk defa uluslararası bir kurulda varlığını gösterdi.

·         Yunan kuvvetleri zaman kazanarak yeniden toparlandılar.

·         TBMM barış yanlısı olduğunu ispatladı.

·         Misak-ı Milli dünyaya duyuruldu.

Ø  TBMM'nin doğuda Ermenilere karşı başarı kazanması

Ø  Fransızlara karşı güneydeki halk direnişinin etkili olması

Ø  Yunanlılara karşı I. İnönü zaferinin kazanılması

Ø  İki ülke arasında karşılıklı elçilikler açılarak iyi ilişkilerin baş­laması

Ø  Mustafa Kemal Paşa'nın diplomatik çabaları

Ø  Her iki ülkenin de düşmanlarının ortak olması

Ø  Sovyet Rusya'nın Anadolu'daki milli mücadeleyi kendi rejimi­ne dönüştürmek istemesi

Ø  Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya arasındaki anlaşmalar ge­çersiz sayılacak

Ø  İki taraftan birinin.tanımadığı bir anlaşmayı diğeri de tanımayacak

Ø  Sovyet Rusya Sevr'i reddedecek, Misak-ı Milli'yi tanıyacak

Ø  Kapitülasyonların kalktığını Sovyet Rusya kabul edecek

Ø  Rusya, TBMM ile Ermenistan ve Gürcistan arasında imzalanan antlaşmaları Batum'un Gürcistan'a verilmesi şartıyla tanıyacak

ü  Batum'un verilmesi Misak-ı Milli'den ilk tavizdir.

ü  Rusya, TBMM'yi tanıyan ilk Avrupa devletidir.

ü  Sovyet Rusya milli mücadeleye destek vermeyi kabul etti.

ü  Sovyet Rusya, Sevr antlaşmasını tanımadığını ilan etti.

ü  Doğu sınırımız güvence altına alındı.

   

·         1 Mart 1921'de Moskova'da imzalandı.

·         İlk kez bir İslam ülkesi TBMM'yi tanıdı.

·         12 Mart 1921'de İstiklal Marşı, meclis kararıyla kabul edildi.

§  TBMM'nin Londra Konferansı'nda Sevr'i kabul etmemesi

§  Yunanlıların I. İnönü mağlubiyetinin öcünü almak istemesi

§  Türk ordusunun güçlenmeden yok edilmek istenmesi

§  İngilizlerin Yunanlıları teşvik etmesi

§  Yunanlıların işgallerini devam ettirmek istemesi

§  Savaşı Türk ordusu kazandı.

§  İtalyanlar işgal ettikleri yerlerden çekilmeye başladılar.          

§  Mustafa Kemal Paşa, İsmet Paşa'ya çektiği telgrafla "Siz ora­da yalnız düşmanı değil, milletin makus talihini de yendiniz" demiştir.

§  Yunanlılar Türkleri yenmek için daha büyük kuvvetlere ihti­yaçları olduğunu anladılar.

§  İngiltere'nin Yunanistan'a olan güveni sarsıldı.

Ø  Yunanlıların İnönü savaşlarıyla kaybettikleri prestijlerini tek­rar kazanmak istemeleri

Ø  Türk ordusunun toparlanmasına fırsat vermeden ortadan kal­dırma düşüncesi

Ø  Ankara'yı alarak TBMM'yi dağıtmak ve Sevr'i Türklere kabul ettirmek istemeleri

Ø  İtilaf devletlerinin desteğini yeniden kazanmak istemeleri

Ø  İsmet Paşa komutasındaki Türk ordusu Yunanlıların takviye kuvvetlerle aniden saldırmaları üzerine yenilgiye uğradı. Mustafa Kemal Paşa'nın tavsiyesiyle Türk ordusu Sakarya ır­mağının doğusuna çekildi.

Ø  Sakarya ırmağı iki ordu arasında sınır oldu.

Ø  Afyon, Kütahya, Eskişehir işgale uğradı.

Ø  İtalyanlar Anadolu'dan geri çekilme işlemini durdular.

Ø  Fransızlar barış yapmaktan vazgeçtiler.

ü  TBMM'nin Kayseri'ye taşınması gündeme geldi.

ü  Düzenli ordunun kaldırılarak Kuvay-ı Milliye'ye geçilmesi fik­ri ortaya çıktı.

ü  TBMM'de tartışmalar başladı.

Ø  Yunan ilerleyişini durdurmak için Mustafa Kemal Paşa'nın or­dunun başına geçmesi fikri gündeme geldi.

Ø  TBMM'deki milletvekillerinin çoğunluğunun isteğiyle Mustafa Kemal Paşa başkomutanlığa seçildi.

Ø  Savaşın kazanılması amacıyla daha hızlı kararlar alabilme­si ve uygulayabilmesi için Mustafa Kemal Paşa'ya TBMM'nin bütün yetkileri üç ay süre ile verildi. (Bu yetki daha sonra uza­tıldı.)     '

Ø  Böylece Mustafa Kemal Paşa Erzurum Kongresi öncesi isti­fa ettiği askerlik mesleğine geri döndü.

Ø  Ordunun ihtiyacını karşılamak ve orduyu savaşlara hazırla­mak için bu kanun çıkarılmıştır.

Ø  Genel seferberlik uygulanmış, yiyecek, giyecek ve asker top­lanmıştır.

Ø  Tekalif-i Milliye emirlerini sağlıklı bir şekilde uygulanabilmesi için İstiklal Mahkemeleri yaygınlaştırıldı.

Ø  Yunanlıların Türk ordusunu kesin olarak yok ederek Anka­ra'yı işgal etmek istemeleri

Ø  22 gün 22 gece savaş sürdü.

Ø  Mustafa Kemal Paşa, "hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır, o satıh da bütün vatandır vatanın her karış toprağı va­tandaşın kanıyla sulanmadıkça terk olunamaz" sözünü söyledi.

Ø  Sakarya Savaşı Türk ordusunun zaferiyle sonuçlandı.

Ø  1683’ten beri devam eden Türk ordusunun geri çekilişi sona erdi.

Ø  Milli mücadelenin son savunma savaşıdır.

Ø  Yunanlılar savunmaya çekilirken taarruz sırası Türklere geç­ti.

Ø  İtalyanlar Anadolu'dan tamamen çekildiler.

Ø  Fransızlarla Ankara antlaşması imzalandı.

Ø  TBMM ile Sovyet Rusya hakimiyetindeki Kafkas Cumhuriyet­leri arasında Kars antlaşması imzalandı.

Ø  Ukrayna ile dostluk anlaşması yapıldı. (2 Ocak 1922) Mosko­va Antlaşmasının hükümleri tekrarlandı)

Ø  TBMM tarafından Mustafa Kemal Paşa'ya "Gazilik" unvanı ve "Mareşallik" rütbesi verildi.

Ø  Türk ordusunun Kurtuluş Savaşı'ndaki en büyük kaybı Sa­karya Savaşı'nda oldu.

Ø  İtilaf devletleri Sevr'i hafifleterek kabul ettirme girişiminde bu­lundular.

Ø  Yunanlılar Doğu Trakya'dan İstanbul'a yapmak istedikleri saldırıdan vazgeçtiler.

Ø  TBMM ile Azerbaycan - Gürcistan - Ermenistan arasında imzalandı.

Ø  Sovyet Rusya'nın hakimiyetine giren bu cumhuriyetlerle im­zalanan, Moskova Antlaşmasının tekrarı niteliğinde bir ant­laşmadır.

Ø  Doğu sınırımız kesin olarak güvence altına alınmıştır.

·         Fransızların işgal bölgelerinde büyük bir direnişle karşılaş­maları

·         Yunanlıların Türkleri yenemeyeceklerinin anlaşılması

·         TBMM'nin Ermeni meselesini çözmesi

·         Londra Konferansı'nda İtilaf devletlerinin aralarındaki anlaş­mazlıkları giderememeleri

·         Sakarya savaşının kazanılması üzerine Fransızlar antlaşma yapmak zorunda kaldılar.

·         Taraflar arasındaki savaş hali sona erecek

·         Savaş esirleri karşılıklı olarak serbest bırakılacak

·         Hatay Fransızlarda kalacak ancak burada özel bir yönetim kurulacak

·         Fransa, Sevr Antlaşması'nı tanıyacak.

·         Güney cephesi kapandı.

·         Hatay'ın kaybıyla Misak-ı Milli'den taviz verildi.

·         Suriye sınırı güvenlik altına alındı.

·         Güney illerimizdeki Ermeni meselesi sona erdi.

·         İlk kez bir itilaf devleti Misak-ı Milli'yi tanıdı.

·         İtilaf devletleri grubu parçalandı.

Ø  Bir yıla yakın hızlı ve gizli olarak savaş hazırlıkları yapıldı.

Ø  Doğu ve güney cephelerinden takviye birlikler getirildi.

Ø  Tekalif-i Milliye Kanunu bütün yurtta uygulandı.

Ø  Orduya taarruz eğitimi verildi.

Ø  Mustafa Kemal Paşa'nın başkomutanlık süresi uzatıldı.

Ø  Türk ordusu 26 Ağustos 1922'de Afyon'dan taarruza geçti.

Ø  Afyon'dan taarruz edilmesinin sebebi,

Ø  Yunanlıların taarruzu Eskişehir'den beklemeleri

Ø  Afyon’un ulaşım ve haberleşme açısından merkezi bir konum olması

Ø  Yunanlılar büyük bir yenilgiye uğradı.

Ø  9 Eylül'de İzmir, 18 Eylül'de Bursa düşmandan kurtarıldı.

Ø  Mustafa Kemal Paşa "Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir, ileri" sözünü söyledi.

Ø  Yunan başkomutanı esir alındı.

Ø  Kurtuluş Savaşı başarıya ulaştı.

Ø  Kurtuluş Savaşı'nın sıcak savaş dönemi bitti, diplomatik mü­cadele dönemi başladı.

Ø  Yunanlıların çekilmesi üzerine Türk ordusuyla İngiliz kuvvet­leri karşı karşıya geldiler.

Ø  İtilaf devletleri ateşkes teklifinde bulundular.

Katılan Devletler:

İngiltere - İtalya - Fransa <-> TBMM

§  Yunanlılar katılmadı.

§  Yunanistan'ı İngiltere temsil etti.

§  TBMM'nin temsilcisi ismet Paşa'dır.

1-  Türk ve Yunan kuvvetleri arasındaki savaş hali sona erecek

2-  Doğu Trakya 15 gün içinde Yunanlılarca boşaltılacak ve TBMM'ye teslim edilecek

3-  TBMM, barış antlaşması imzalanıncaya kadar Doğu Trak­ya'ya asker göndermeyecek ancak sekiz bin kadar jandarma kuvveti bulundurabilecek

4-  İstanbul ve Boğazların yönetimi TBMM'ye bırakılacak ancak barış yapılıncaya kadar İtilaf kuvvetleri İstanbul'da kalacak

5-  Türk kuvvetleri barış yapılıncaya kadar Çanakkale-lzmit çiz­gisinde bekleyecek

v  Kurtuluş savaşının silahlı mücadele bölümü sona erdi.

v  İstanbul ve Doğu Trakya savaş yapılmadan kurtarıldı.

v  Osmanlı devleti hukuken sona erdi.

v  Lozan Antlaşması'na zemin hazırlandı.

v  İngiltere'de Yunan yanlısı Lyod George Hükümeti istifa etti.

v  İsmet Paşa'nın prestiji arttı.